Proza: między historią a metafizyką
Wśród powieści Feliksa Netza szczególne miejsce zajmuje Dysharmonia caelestis (2004), nominowana do Nagrody Nike. Utwór, osadzony w realiach powojennego Śląska, eksploruje temat pamięci i tożsamości przez pryzmat losów rodziny Barabaszów. Profesor Tadeusz Sławek zwraca uwagę, że siła tej prozy tkwi w „opanowanej narracji, która przemawia przez dystans, a nie patos”. Drugie wydanie z 2025 roku potwierdziło trwałe miejsce książki w kanonie literatury regionalnej. Równie ważna jest Urodzony w święto zmarłych (1995), powieść łącząca wątki autobiograficzne z metafizyczną refleksją. Jej adaptacja radiowa, wyemitowana w 10. rocznicę śmierci autora, podkreśliła uniwersalność poruszanych tematów – samotności, przemijania i poszukiwania sensu.
Wczesne utwory Netza, takie jak Sto dni odpustu (1968) czy Biała gorączka (1980), ukazują ewolucję jego stylu – od zaangażowanej prozy społecznej po bardziej wyrafinowane eksperymenty formalne. W Wirze (1985) autor sięga po poetykę oniryczną, tworząc literacki portret Śląska jako miejsca zderzenia industrialnej rzeczywistości z duchowymi niepokojami. Te książki, choć mniej znane niż późniejsze dzieła, stanowią klucz do zrozumienia rozwoju twórczości Feliksa Netza jako prozaika.
Poezja i eseje: ślady wygnania
Tom Ćwiczenia z wygnania (2008) to literacki eksperyment łączący wiersze z aforyzmami, w którym Netz podejmuje temat utraty i nostalgii. Motyw wygnania, obecny już w tytule, staje się metaforą kondycji współczesnego człowieka – wiecznego tułacza między przeszłością a teraźniejszością. W Krzyku sowy, pośmiertnie nagrodzonym Orfeuszem Honorowym, poeta sięga po obrazy natury, by opisać kruchość ludzkiego istnienia.
Eseje zebrane w Wielkim zamęcie (1995) i Poza kadrem (2006) ukazują Netza jako przenikliwego komentatora kultury. Jego analizy filmów Felliniego czy Buñuela łączą erudycję z osobistym zaangażowaniem. Jak zauważa reżyser Kazimierz Kutz, Netz „porusza się w historii kina ze swobodą godną zazdrości”. Te teksty, wykraczające poza standardową krytykę, stanowią równoległy nurt w twórczości Feliksa Netza – dialog z dziełami innych artystów.
Słuchowiska: teatr wyobraźni
Przez ponad 40 lat Netz tworzył słuchowiska radiowe, z których Pokój z widokiem na wojnę polsko-jaruzelską (2007) zdobył nagrodę na festiwalu Dwa Teatry. To audycja-metafora, gdzie historia staje się tłem dla uniwersalnych pytań o władzę i wolność. Równie znaczące są wcześniejsze realizacje, jak Złota reneta (1970) czy Michał (1971), które rewolucjonizowały język radiowego teatru. W Urodzonym w święto zmarłych (2007) autor wykorzystał technikę „głosów z zaświatów”, tworząc polifoniczną opowieść o pamięci. Ten zabieg, charakterystyczny dla jego późnej twórczości, pokazuje, jak twórczość Feliksa Netza przekraczała granice gatunków.
Tłumaczenia: most między kulturami
Netz zasłużył się jako popularyzator literatury węgierskiej, tłumacząc niemal cały dorobek Sándora Máraiego. Jego przekłady Żaru (2000) i Księgi ziół (2003) odsłoniły polskim czytelnikom mistrzostwo stylu budapeszteńskiego pisarza. Szczególnym wyzwaniem była Krew świętego Januarego (2006), gdzie oddał niuanse Máraiowskiej refleksji nad złem.
Równie ważne są tłumaczenia poezji Josifa Brodskiego (Dwadzieścia sonetów do Marii Stuart, 1993) czy Eugeniusza Oniegina Puszkina (1993). Netz, pracując nad klasykami, zawsze szukał równowagi między wiernością oryginałowi a potrzebą literackiej ekspresji. Dzięki temu jego przekłady stały się dziełami samodzielnymi, co potwierdza nominacja Dysharmonii caelestis – książki, w której wątki translatorskie przeplatają się z autobiograficznymi.
Gdzie znaleźć książki Netza?
Księgarnia internetowa to dziś najlepsze miejsce, by odkrywać bogactwo twórczości Feliksa Netza. Wirtualne półki oferują zarówno wznowienia jego najsłynniejszych dzieł, jak i trudno dostępne pierwsze wydania. Na przykład Dysharmonia caelestis i Ćwiczenia z wygnania regularnie pojawiają się w ofercie głównych dystrybutorów, często wzbogacone o posłowie krytyków literackich. Miłośnicy literatury faktu powinni zwrócić uwagę na Róg Ligonia i Królowej Jadwigi (1997) – dokumentalną opowieść o Radiu Katowice, która ostatnio doczekała się cyfrowej edycji. Warto śledzić także promocje, gdyż antologie poezji Netza bywają dostępne w atrakcyjnych pakietach z książkami innych śląskich twórców.
Podsumowując twórczość Feliksa Netza
Dorobek Feliksa Netza to literacka mapa Śląska – regionu, który w jego prozie staje się sceną dla uniwersalnych dramatów. Od powieści przez poezję po słuchowiska, każda z tych książek zaprasza do dialogu z historią, kulturą i najgłębszymi ludzkimi niepokojami. W dobie cyfryzacji, gdy księgarnia internetowa pozwala łatwiej dotrzeć do niszowych tytułów, warto przypomnieć sobie tego wybitnego twórcę, którego dzieła wciąż prowokują do pytań o naszą tożsamość.
