Tuż po wyzwoleniu kraju spod niemieckiej okupacji, środowisko pożarnicze przedstawiło władzom projekt nowej organizacji ochrony przeciwpożarowej kraju, który miał lepiej niż przed wojną odpowiadać realizacji zadań w tym zakresie. Szczególnie postulowano powołanie państwowego, fachowego i zcentralizowanego organu ochrony przeciwpożarowej. Już 22 listopada 1944 r. kierownik Resortu Administracji Publicznej PKWN utworzył stanowisko Głównego Inspektora Pożarnictwa oraz odpowiednio wojewódzkich i powiatowych inspektorów pożarnictwa. Główny Inspektorat Pożarnictwa kierował całokształtem ochrony przeciwpożarowej w kraju i nadzorował ją, dysponował kadrą oficerską, awansował oficerów pożarnictwa i powoływał ich na poszczególne stanowiska służbowe.
Pierwszoplanowym zadaniem było podjęcie przez Straże Pożarne działań na wyzwolonych terenach. Na obszarach byłego Generalnego Gubernatorstwa, Straże Pożarne kontynuowały swoją działalność. Natomiast na terenach ziem polskich wcielonych w czasie okupacji do III Rzeszy oraz na Ziemiach Zachodnich, wcielonych po II wojnie światowej do Polski, przystąpiono do organizowania Straży Pożarnych, przeważnie na bazie likwidowanej niemieckiej formacji pożarniczej, która nosiła nazwę Feuerschutzpolizei (pol. Policja Przeciwpożarowa).
Straż Pożarna na Ziemiach Zachodnich, Pomorzu oraz na Warmii i Mazurach
Wraz z repatriantami ze wschodnich terenów naszego kraju, które zostały wcielone do ZSRR, na Ziemie Zachodnie przybyło wielu strażaków, którzy niejednokrotnie docierali do nowego miejsca zamieszkania ze sprzętem, umundurowaniem a nawet sztandarami swoich dawnych jednostek. Pod koniec roku 1945 r. Na Dolnym Śląsku, Opolszczyźnie, Ziemi Lubuskiej, Warmii i Mazurach oraz na Pomorzu Zachodnim działało już 1500 jednostek miejskich i gminnych Straży Pożarnych, a 5 lat później w roku 1950 było ich już 3400.
W listopadzie 1945 r. reaktywowano Związek Straży Pożarnych RP. Od tej chwili Główny Inspektor Pożarnictwa, generał pożarnictwa inż. Eugeniusz Doering, skupił swą działalność głównie na sprawach organizacyjnych, a także na rozdziale sprzętu otrzymanego z UNRRA, natomiast związek zajął się między innymi organizowaniem szkolenia pożarniczego dla nowo przyjmowanych do służby strażaków.
Początki Straży Pożarnej w Lubaniu
W połowie maja 1945 r. w Lubaniu rozpoczęło swoją działalność Biuro Pełnomocnika Rządu RP na Obwód Lubań (będące odpowiednikiem Starostwa Powiatowego). Na jego czele w randze Starosty stanął Edward Zakrzewski, a na stanowisko pierwszego Burmistrza Lubania powołano Antoniego Stawiarskiego. Biuro funkcjonowało obok radzieckiej Wojskowej Komendantury Miasta i zajmowało się tworzeniem struktur polskiej administracji, zarówno na poziomie miasta jak i tworzącego się powiatu. Do zadań biura należała m.in. organizacja i przygotowanie struktur ochrony przeciwpożarowej oraz skompletowanie niezbędnego sprzętu do uruchomienia Komendy Okręgowego Pogotowia Straży Pożarnych w Lubaniu (OPSP).
Niemieccy strażacy w lubańskiej Straży Pożarnej
Wóz bojowy lubańskiej Feuerschutzpolizei (zdjęcie sprzed 1945 r.)
Strażacy Feuerschutzpolizei (zdjęcie sprzed 1940 r.)
Nie było to trudne przedsięwzięcie. Podjęto bowiem decyzję, że OPSP powstanie na bazie istniejącej dotąd i oczywiście działającej, niemieckiej jednostki Feuerschutzpolizei Lauban (pol. Policja Przeciwpożarowa Lubań) organizacyjnie podporządkowanej 1 Saksońskiemu Pułkowi Policji Przeciwpożarowej. Siedziba jednostki znajdowała się w Domu Solnym przy obecnej ul. Podwale 4. Po drugiej stronie ulicy, jednostka posiadała wieżę do suszenia węży pożarniczych, pełniącą również funkcję szkoleniową i budynki zaplecza gospodarczego (obecnie w tym miejscu znajdują się ogrody działkowe). W jednostce służyło 15 Niemców, których wcielono do OPSP. Nadzór nad tym pododdziałem powierzono Komendantowi Straży Pożarnych przy Biurze Pełnomocnika Rządu RP na Obwód Lubań plutonowemu pożarnictwa Bogusławowi Pacanowskiemu. Jednocześnie ogłoszono nabór do służby wśród polskich osadników.
Na pierwszym planie wieża strażacka, a za nią Dom Solny w Lubaniu w którym Straż Pożarna mieściła się od drugiej połowy XIX w. (zdjęcie sprzed 1945 r.)
Trzeba podkreślić, że niemieccy strażacy byli wysokiej klasy specjalistami, bardzo dobrze wyszkolonymi i przygotowanymi do służby ratowniczo – gaśniczej w każdych warunkach, którzy przez pierwszy okres działalności formacji zajmowali się nie tylko działaniami operacyjnymi, ale także doraźnie szkolili nowozatrudnianych w jednostce strażaków. Niestety, los funkcjonariuszy narodowości niemieckiej był od początku przesądzony. Ich zatrudnienie w jednostce, wynikało wyłącznie z niedostatecznej ilości polskich strażaków. Kiedy okazało się że wszystkie etaty można już obsadzić Polakami, Niemcy zostali zwolnieni bez względu na posiadane kwalifikacje. Było to pokłosie ciągnącej się na byłymi strażakami Feuerschutzpolizei hitlerowskiej przeszłości. Dlaczego? Otóż formacja ta od roku 1934 była zmilitaryzowana i podlegała Policji Porządkowej (niem. Ordnungspolizei), która w Polsce w czasie okupacji, dopuściła się tysięcy prześladowań i mordów na polskiej ludności cywilnej. Więc władze lokalne na Ziemiach Zachodnich nie mogły sobie pozwolić na tolerowanie dawnych, hitlerowskich strażaków w szeregach polskiej Straży Pożarnej dłużej, niż było to konieczne.
Otwarcie Komendy Okręgowego Pogotowia Straży Pożarnych
Samochód gaśniczy marki Hansa
Komendę Okręgowego Pogotowia Straży Pożarnych w Lubaniu otwarto oficjalnie 1 października 1945 r. Stan osobowy jednostki wynosił 30 strażaków, w 15 Polaków i 15 Niemców. Pierwszym komendantem jednostki został kapral pożarnictwa Władysław Bała. Na początku komenda dysponowała drewnianym wozem drabiniastym oraz dwoma wózkami z poniemieckimi motopompami marki Fischer (patrz zdjęcie poniżej) i marki Brauer. Ale już w pierwszej połowie 1946 r. jednostkę wyposażono w dwa wyremontowane, poniemieckie samochody gaśnicze marki Hansa (patrz foto powyżej) i Mercedes.
Wyprodukowana w pobliskim Görlitz motopompa marki Fischer
W tym samym czasie Komendant Straży Pożarnych w Lubaniu przy Pełnomocniku Rządu RP na Obwód Lubań, sukcesywnie powoływał zastępy Okręgowego Pogotowia Straży Pożarnych w innych częściach powiatu m.in w Leśnej, Olszynie, Zawidowie i Sulikowie*, które z kolei stawały się zalążkiem późniejszych Ochotniczych Straży Pożarnych. Do końca roku 1946, we wszystkich miejscowościach ówczesnego Powiatu Lubańskiego działały zastępy pożarnicze, w których 80 procent stanu osobowego stanowili Polacy. (* Miejscowości Zawidów i Sulików, w powojennym podziale administracyjnym kraju znajdowały się w Powiecie Lubańskim)
Powołanie miejskiej, a następnie powiatowej Straży Pożarnej
Załoga lubańskiej Straży Pożarnej w trakcie zawodów pożarniczych. Zdjęcie zostało zrobione na tle wieży pożarniczej przy ul. Podwale (rok 1947 lub 1948)
W roku 1947 Okręgowe Pogotowie Straży Pożarnych w Lubaniu, zostało przemianowane w Miejską Zawodową Straż Pożarną (MZSP), podległą Miejskiej Radzie Narodowej. Wówczas 100 procent stanu osobowego jednostki stanowili już Polacy. Rok 1964 przyniósł kolejną reorganizację jednostki, bowiem w miejsce zlikwidowanej MZSP powołano Komendę Powiatową Straży Pożarnych w Lubaniu (KPSP)**, a jej dowództwo powierzono porucznikowi pożarnictwa Adamowi Szczepańskiemu, który został jednocześnie Komendantem Zawodowej Straży Pożarnej. Jednostka była dość dobrze wyposażona, m.in. w samochody bojowe Star 20.
Samochód gaśniczy marki Star 20
Formacja już wówczas znajdowała się w strukturach Ministerstwa Spraw Wewnętrznych. Z dniem 1 czerwca 1977 roku Sejm PRL zlikwidował powiaty. W związku z tym zostały również zlikwidowane dotychczasowe Komendy Powiatowe Straży Pożarnych. A ponieważ dotychczasowe miasta powiatowe stały się tzw. Rejonami, na ich poziomie powołano Komendy Rejonowe Straży Pożarnej. Dowództwo jednostki w Lubaniu (od roku 1971) powierzono st. bryg. Markowi Radwanowi, który tę funkcję pełnił przez 27 lat. (**KPSP powołano dla ówczesnego Powiatu Lubańskiego). Przez lata, w związku z sukcesywnym doposażaniem lubańskiej jednostki, wzrostem stanu zatrudnienia i nowymi zadaniami jakie komenda otrzymywała do realizacji, Dom Solny przestał odpowiadać jej potrzebom. Dlatego strażacy zajęli część znajdującej się przy Placu Strażackim kamienicy oraz wybudowali parterowy budynek administracyjny. Wyburzono również wysłużoną, wieżę szkoleniową i wybudowano nowy tego typu obiekt na kartingach przy ul. Działkowej.
Siedziba Straży Pożarnej w Lubaniu. Widok od strony pl. Strażackiego (zdjęcie z lat 70)
Samochód operacyjny lubańskiej Straży Pożarnej marki Warszawa, przed siedzibą komendy – pl. Strażacki (zdjęcie z lat 70)
Komenda Straży Pożarnej w Lubaniu (lata 80)
Stan obecny obiektów należących niegdyś do Straży Pożarnej 1 Dom Solny gdzie znajdowały się garaże i warsztat, 2 garaż w warsztat wewnątrz Domu Solnego, budynki dawnej komendy, 4. ogród działkowy, gdzie dawniej znajdowała się wieża strażacka.
Nowa remiza Straży Pożarnej
Komenda przy ul. Podwale 7 została oddana do użytku w 1989 r.
W połowie lat 80 XX w. ówczesne władze wreszcie stwierdziły, że lubańskim strażakom należy się nowoczesna siedziba. W listopadzie 1985 r., po pokonaniu wielu przeszkód rozpoczęto budowę nowej remizy przy ul. Podwale 7, vis a vi kościoła pw. Świętej Trójcy. Budową zajęło się ówczesne lubańskie Przedsiębiorstwo Budownictwa Rolniczego (tzw. Peberol) w Lubaniu. Nową komendę wraz z zapleczem administracyjnym i techniczno – garażowym oraz szkoleniowym, otwarto 4 lata później. Uroczystość oddania nowej remizy lubańskiej Straży Pożarnej odbyła się 2 marca 1989 r.
Państwowa Straż Pożarna w Lubaniu
Od lewej: st. kpt Marek Radwan, st.bryg. Roman Mroczkowski i st. bryg. Zbigniew Szyszło
1 lipca 1992 roku powołano Państwową Straż Pożarną. Odtąd w Lubaniu funkcjonowała Komenda Rejonowa Państwowej Straży Pożarnej (KR PSP), a w jej strukturach znalazła się nowo utworzona Jednostka Ratowniczo-Gaśnicza. Obecnie w skład komendy wchodzi również Kompania Logistyczna „Lubań” będąca elementem Centralnego Odwodu Operacyjnego Państwowej Straży Pożarnej.
Pod koniec lat 90, w związku z reformą administracyjną kraju Lubań ponownie stał się miastem powiatowym, a dotychczasową KR PSP zastąpiła Komenda Powiatowa Państwowej Straży Pożarnej (KP PSP) na której czele stanął najpierw st. kpt Marek Radwan, a następnie (z dniem 01.01.1999 r.) st. bryg. Roman Mroczkowski. Obecnie Komendantem KP PSP w Lubaniu jest st. bryg. Zbigniew Szyszło (patrz zdjęcie powyżej).
Komenda jest zakwalifikowana do IV kategorii komend powiatowych Państwowej Straży Pożarnej. Lubańscy strażacy oraz druhowie z OSP chronią blisko 51 500 osób zamieszkałych na terenie 7 gmin Powiatu Lubańskiego (obszar łącznie 428,34 km²), w tym 2 miejskich – Miasto Lubań i Miasto Świeradów Zdrój, 2 miejsko-wiejskich – Miasto i Gmina Olszyna oraz Miasto i Gmina Leśna oraz 3 wiejskich – Gmina Lubań, Gmina Siekierczyn i Gmina Platerówka.
Lubańska komenda PSP wykonuje zadania związane z ochroną przeciwpożarową i ratownictwem na terenie Powiatu Lubańskiego. Obejmują one m.in. nadzór nad przestrzeganiem przepisów przeciwpożarowych, organizowanie akcji ratowniczych, rozpoznawanie zagrożeń, opracowywanie planów ratowniczych oraz szkolenie i egzaminowanie strażaków.
Sztandar jednostki
W roku 2010 miało miejsce uroczyste przekazanie sztandaru ufundowanego dla KP PSP w Lubaniu przez społeczeństwo Powiatu Lubańskiego.
W ostatnich latach budynek komendy przeszedł kompleksową termomodernizację.
Jednostka jest wyposażona w najnowocześniejszy sprzęt ratowniczo – gaśniczy i uczestniczy w działaniach operacyjnych nie tylko na terenie Powiatu Lubańskiego, ale również – gdy zachodzi taka potrzeba – poza nim, a także poza granicami naszego kraju. Należy zaznaczyć, że w przeszłości lubańscy strażacy brali udział w gaszeniu pożarów w Grecji i we Francji.
Zmodernizowany budynek KP PSP w Lubaniu
Samochody bojowe KP PSP w Lubaniu
Jednostki Ochotniczej Straży Pożarnej w Powiecie Lubańskim
Na terenie Powiatu Lubańskiego funkcjonuje 14 dobrze wyposażonych i wyszkolonych jednostek Ochotniczej Straży Pożarnej, w której służy około 500 druhów. Są to następujące jednostki: OSP Świeradów Zdrój, OSP Olszyna, OSP Leśna, OSP Szyszkowa, OSP Grabiszyce, OSP Świecie, OSP Pobiedna, OSP Złotniki Lubańskie, OSP Siekierczyn, OSP Platerówka, OSP Pisarzowice, OSP Henryków Lubański, OSP Radostów i OSP Mściszów.
Część z wyżej wymienionych jednostek OSP, jest włączona do tzw. Krajowego Systemu Ratownictwa Gaśniczego. Nadzór merytoryczny nad jednostkami OSP sprawuje Komenda Powiatowa Państwowej Straży Pożarnej w Lubaniu (KP PSP), która dysponuje poszczególne jednostki pełniące dyżury dobowe, do akcji ratowniczo – gaśniczych na terenie Powiatu Lubańskiego, a jeżeli zachodzi taka potrzeba to również na terenie powiatów ościennych. KP PSP zajmuje się również szkoleniem druhów ochotników. Na poziomie wybranych jednostek OSP funkcjonują również Młodzieżowe Drużyny Pożarnicze, których członkinie i członkowie poprzez zabawę, wspólne imprezy integracyjne, zawody sportowe, zloty, rajdy i wyjazdy, poznają zasady bezpieczeństwa i współpracy w grupie oraz odkrywają tajniki strażackiej służby.
Zakładowa Straż Pożarna
Warto również wspomnieć, że oprócz Zawodowej Straży Pożarnej, w naszym mieście na terenie zakładów pracy funkcjonowały jednostki Zakładowych Straży Pożarnych – w nieistniejących Zakładach Naprawczych Taboru Kolejowego (ZNTK) i Lubańskich Zakładach Przemysłu Bawełnianego (LZPB). Natomiast jeżeli chodzi o okolice Lubania, to spora jednostka Zakładowej Straży Pożarnej istniała w byłych Olszyńskich Fabrykach Mebli w Olszynie i w zlikwidowanym Dolwisie w Leśnej. W pozostałych zakładach funkcjonowali (i funkcjonują nadal) Inspektorzy Ochrony Przeciwpożarowej.
Strażacy zakładowej Straży Pożarnej ZNTK Lubań
Komendanci Straży Pożarnej w Lubaniu (1945 – 2025)
W latach 1945 – 1949 funkcję Komendanta Okręgowego Pogotowia Straży Pożarnych pełnił kpr poż. Władysław Bała.
W latach 1949 – 1953 funkcję Komendanta Miejskiej Zawodowej Straży Pożarnej pełnił ogn. Józef Prokop.
W latach 1953 – 1956 funkcję Komendanta Miejskiej Zawodowej Straży Pożarnej pełnił chor. poż. Jan Sala.
W latach 1956 – 1964 funkcję Komendanta Miejskiej Zawodowej Straży Pożarnej pełnił kpt. poż. Bolesław Kłodnicki.
W latach 1964 – 1971 funkcję Komendanta Powiatowego Straży Pożarnych a zarazem komendanta Zawodowej Straży Pożarnej pełnił por. poż. Adam Szczepański.
W latach 1971 – 1998 r. funkcję Komendanta Rejonowego, a następnie Komendanta Powiatowego Państwowej Straży Pożarnej w Lubaniu pełnił st. bryg. Marek Radwan.
W latach 1999 – 2017 funkcję Komendanta Powiatowego Państwowej Straży Pożarnej w Lubaniu pełnił st. bryg. mgr inż. Roman Mroczkowski.
Od roku 2017 – nadal, funkcję Komendanta Powiatowego Państwowej Straży Pożarnej w Lubaniu pełni st. bryg. Zbigniew Szyszło.
Autor: Sławomir Piguła, zdjęcia: Przegląd Lubański,Tomasz Bernacki, eLuban
Napisz komentarz
Komentarze