Lubański ratusz

Porównując ze sobą stare widokówki dostrzeżemy zmiany w wyglądzie ratusza i jego najbliższego otoczenia (obejmują one bowiem lata 1895-1945). Masowo drukowane na przełomie wieku litograficzne widokówki typu ,,Gruss aus”, rozsławiły piękno tej renesansowej budowli daleko poza granicami ówczesnych Prus. Lubański ratusz wybudowano w latach 1539-1541, za panowania arcyksięcia Ferdynanda, króla Czech i Węgier. O fakcie tym dowiadujemy się z inskrypcji umieszczonej nad kamiennym, głównym ratuszowym portalem. Budowniczym ratusza był Hans Lindner, znany śląski architekt doby renesansu. Przez pierwsze trzy lata swego istnienia lubański ratusz nie posiadał wieży(postawiono ją w roku 1544).

Nie wiemy jak wyglądała pierwotna fasada i wystrój siedziby magistratu. W trakcie wielkiego pożaru miasta w roku 1554 ratusz spłonął doszczętnie. Rada Miasta, z uwagi trudną sytuację finansów miejskich, przeznaczyła więc na jego odbudowę tylko niezbędne środki finansowe. Zrezygnowano z odtworzenia kunsztownej elewacji i sztukaterii. O jej wyglądzie możemy snuć jedynie wyobrażenia, podziwiając zachowane do dziś portale.

Odbudowa spalonego ratusza ciągnęła się przez wiele lat, remont ukończono dopiero w roku 1561 (pokryto również wieżę hełmem). Również w latach następnych liczne nieszczęścia spadały na siedzibę władz miasta. Ciasna, drewniana zabudowa lubańskiego rynku, sprzyjała roznoszeniu się ognia. Często od jednej iskry obracały się w perzynę całe połacie miasta. Lubański ratusz płonął jeszcze w latach: 1659, 1670, 1694 i w 1760 r. Odnotowano też fakty rażenia ratuszowej wieży piorunem, który powodował jej znaczne uszkodzenia (m.in. w 1690 r.). Bardzo poważnie ucierpiał ratusz w czasie ostatniego wielkiego pożaru w roku 1760. Spłonęły wówczas wszystkie budynki w mieście (z wyjątkiem ,,Domu Solnego” i ,,Domu pod Okrętem”).

Po tym pożarze ratusz stał w ruinie przez 9 lat. Odbudowę ukończono dopiero w roku 1783. Podczas remontu wieży zastąpiono kamienną balustradę, biegnącą wokół jej wierzchołka, mniej kunsztowną – metalową. Z pierwotnego wystroju lubańskiego ratusza dotrwały do naszych czasów dwa piękne renesansowe portale. Lewy portal, przypominający antyczny łuk triumfalny, pochodzi z roku 1543 i prowadzi na wyższe piętra budynku. Tworzą go cztery doryckie, żłobkowane kolumny, dźwigające trzyczęściowy fryz. Pomiędzy kolumnami wykuto w piaskowcu dwa herby: po lewej stronie herb Habsburgów (dwugłowy orzeł), po prawej zaś herb sasko-polski (zamieniony na pocz. XX w. na herb miasta Lubania). W środkowej części fryzu leżą, wsparci na trupich główkach, dwaj mali chłopcy. W rękach trzymają tabliczki z łacińską i staroniemiecką inskrypcją: ,,Dzisiaj mnie, jutro tobie”(,,Dzisiaj żyjemy, jutro umrzemy”).

Drugi kamienny portal uznany został przez historyków sztuki za jeden z najpiękniejszych na terenie Śląska. Zdobienia liśćmi akantu i winorośli wskazują na jego włoskie pochodzenie. Centralną część portalu tworzy łuk romański, ozdobiony na zewnątrz bojownikami: ludźmi-delfinami. Portal ten był początkowo przejazdowy. W roku 1874 został do połowy zamurowany, a w górnej części utworzono szerokie okno. Najokazalszym pomieszczeniem w ratuszu była, wymieniana już w 1627 r., Izba Rajców, zwana Izbą Królewską. Nazwę swą przyjęła od wiszących tu portretów książąt Saksonii, królów Polski (m.in. portret Augusta II Mocnego) i królów pruskich od Fryderyka Wilhelma III. Ciekawostką jest również fakt eksponowania w sali rajców dyplomów nadania honorowego obywatelstwa miasta Lubania dla Prezydentów Rzeszy: Hindenburga (1932) i Hitlera (1933).

Równie ciekawa pod względem architektonicznym była (jest) duża sala w przyziemiu ratusza, z kunsztownym sklepieniem sieciowym. Niegdyś miejscowi sukiennicy wystawiali w niej swoje wyroby. W XIX wieku utworzono tu izbę sądową i podatkową (obecnie siedziba muzeum regionalnego). W czasie walk o miasto w lutym-marcu 1945 r. ratusz ostrzelano pociskami artyleryjskimi. Zniszczenia były tak znaczne (pozostała jedynie frontowa ściana budynku), że rozważano nawet jego rozbiórkę. Pierwsi włodarze miasta podjęli jednak słuszną decyzję o odbudowie siedziby magistratu. Plan restauracji renesansowego zabytku sporządził prof. Tadeusz Broniewski. Odbudowa zakończyła się w latach 70-tych minionego wieku posadowieniem na wieży miedzianego hełmu.